سرچشمة حکایات عبید زاکانی در رسالة دلگشا

چکیده: رسالة دلگشا، یکی از آثار ارزشمند عبید زاکانی در زمینة طنز است، که از دو بخش حکایات عربی و فارسی تشکیل شده است. بسیاری از افراد و صاحب­نظران عبید را مبتکر حکایات طنزآمیز می­دانند؛ در حالی­که با مطالعه و بررسی حکایات عربی این اثر، تأثیرپذیری او از منابع عربی به خوبی نمایان می­شود. با بررسی­های انجام شده در این پژوهش، نشان داده­ایم که عبید نه تنها این حکایت­ها را ابداع نکرده، بلکه به شدّت از منابع عربی پیش از خود متأثّر شده است؛ امّا باید اذعان داشت که او فقط به رونویسی از منابع عربی نپرداخته، بلکه در تعداد فراوانی از حکایت­ها، عبارت­ها را با حفظ معنا و مضمون تغییر داده و الفاظ متفاوتی را برای القای معانی به کار برده است. از نکات دیگری که در این مقاله به آن دست­یافته­ایم، تأثیرگذاری عبید بر کتاب روض الأخیار المنتخب من ربیع الأبرار اثرِ اماسی است؛ به گونه­ای که بیست و پنج حکایت عبید که فاقد منبع عربی بودند، به صورت کاملاً مشابه در این کتاب دیده شده است.